Wie is mijn vader? De rol van DNA onderzoek

Leve de technologische vooruitgang, leve de genetica! Met de juiste test kun je zeker weten of iemand wel of niet je vader is. Maar zo simpel als het lijkt, is het vaak niet.

Twee bijzondere zaken gisteravond bij het NCRV televisieprogramma DNA Onbekend. Een vrouw op zoek naar haar vader en een man die voor eens en altijd een einde wilde maken aan de speculaties: ben ik nu wel of niet een kind van mijn opa.

Ook ik heb te maken gehad met dit soort zaken, incest dus! Waarbij de opa/vader soms al is overleden of al heel oud. Als je dan de uitslag krijgt dat je opa inderdaad ook je vader is, dan heeft dat overweldigende gevolgen. En alhoewel je onzekerheid dan is weggenomen, krijg je er weer een heel nieuw innerlijk conflict voor in de plaats.

Wat gaat de boventoon voeren? Je loyaliteit aan je moeder, die tegen haar zin sexueel is misbruikt door haar eigen vader; je weerzin tegen iemand die dat zijn eigen kind aan doet; je behoefte aan het erkennen van je eigen vader; de goede herinneringen aan de band met zijn (toen nog) opa, die veel met hem optrok en hem veel leerde? Als je jezelf de zoon van een ‘viezerik’ vindt, wat doet dat voor je eigenwaarde? Bovendien is je moeder, die niet aan het onderzoek mee wilde werken, opeens ook je halfzus en met je tantes heb je opeens meer gemeen dan je zou willen. Een emotionele achtbaan, waarbij goede begeleiding een ‘must’ is om hier met zo min mogelijk beschadigingen uit te komen.

In het andere geval werd een vrouw getest met een man, die een relatie met haar moeder had gehad. Maar hij was mogelijk niet de enige, bleek uit het filmpje. Hier was het antwoord van de test: deze man was niet haar vader. Dat lijkt een enorme domper, maar bij dit soort onderzoek geldt dat een ‘nee’ ook heel waardevol is. Je weet nu zeker dat deze weg niet de juiste was en dat je elders moet zoeken. Dat zoeken is een vak op zich, je moet dan een betrouwbare reconstructie maken van het leven van de moeder toen ze zwanger werd. Niet alleen afgaan op verhalen van bekenden, maar ook contact zoeken met vroegere buren of collega’s bijvoorbeeld. Die weten vaak meer dan je zou denken… In dit geval reageerde de dochter aangeslagen, ze ging nu stoppen met zoeken, maar hoopte wel dat mensen zouden reageren als ze meer wisten. Het kan even duren, maar dan gaat ze vast en zeker door met zoeken, want dat innerlijke stemmetje krijg je niet gemakkelijk stil.

De conclusie is duidelijk: DNA onderzoek is superbelangrijk, omdat het duidelijkheid verschaft. Ik ben altijd vóór onderzoek, omdat ‘niet-weten’, het je hele leven rondlopen met vraagtekens in je hoofd, volgens mij schadelijker is dan ‘weten’. Zonder gedegen onderzoek en een goede nazorg kan alleen DNA onderzoek ook schade aanrichten of zinloos zijn. Zoals in het geval van een test tussen een man en zijn tante, waarbij geen eenduidige conclusie over hun verwantschap mogelijk was. Weggegooid geld. Daarom moeten onderzoekers, laboratoria en therapeuten goed samenwerken, zodat het nieuwe ‘weten’ de zoekende persoon echt ten goede komt.

Op veler verzoek laten wij het DNA onderzoek overigens vaak anoniem uitvoeren, bij het laboratorium is dan niet bekend van wie het geteste DNA is. Handig voor mensen die bang zijn dat hun gegevens tegen hun wil in een databank opgenomen worden!

 

Foto’s Consanguinitas, met dank

Je mogelijke vader laten opgraven voor een DNA test

DNA onderzoek kan uitsluitsel geven bij verwantschapsvragen. Maar soms is het niet zo simpel… Als je een man en een vrouw hebt plus een kind, dan kan met 100% zekerheid (officieel heet dat 99,99%) worden vastgesteld dat het een kind is van deze beide ouders. Er wordt dan een “normale” DNA test gedaan, waarbij het kind alleen kenmerken van beide ouders kan hebben.
Vaak zijn er situaties waarbij er maar één ouder beschikbaar is om te testen, of alleen een halfbroer of halfzus. Afhankelijk van de situatie zou dan een Y-chromosomen test of Mitochondriaal DNA onderzoek kunnen helpen.
Ben je een man en zoek je je vader, dan is hier een tip: Het Y-chromosoom bepaalt dat de baby een jongetje wordt. Dit komt bij meisjes niet voor. Het Y-chromosoom krijg je dus altijd van je vader. Dit stukje DNA wordt steeds van vader op zoon doorgegeven. Het Y-chromosoom blijft daarbij vele generaties lang (praktisch) ongewijzigd. Is je mogelijke vader niet meer in leven, maar had hij een broer, dan kun je deze test ook met hem doen. Zelfs met een verre oom of neef kun je deze test doen, als ze maar allemaal in de mannelijke lijn met elkaar verwant zijn. Als de test aangeeft dat er verwantschap is, mag je eigenlijk alleen de conclusie trekken dat je tot dezelfde familie behoort, het zegt dus niet welke van de mannelijke leden van deze familie je vader is. Uit de sociale context blijkt dan vaak wel wie de vader is geweest, deze man moet ten tijde van je verwekking in de buurt van je moeder zijn geweest ;-).

Je vader opgraven hoeft in zo’n geval dus niet. Zoek gewoon in de stamboom tot je een mannelijk lid van de familie heb gevonden dat nu leeft en vraag hem om de test te doen. In de twee situaties die ik ken, waarin wel graven werden geopend, ging het er om de verwantschap van de overleden man met een mogelijke dochter vast te stellen. In het ene geval was dat zo, in het andere geval niet. Overigens mag dat niet zomaar, vaak komt er een rechterlijke uitspraak aan te pas en moet de burgemeester van de betreffende plaats toestemming geven. Dat gebeurt alleen als er zeer sterke aanwijzingen zijn dat de betrokkenen verwant zijn.

Steeds meer mensen laten hun DNA bepalen en registreren zichzelf in databases. Voor veel mensen is dit een extra dimensie aan de genealogie, het maken van een stamboom. Zie bijvoorbeeld deze website of deze. Er zijn zelfs aparte Y-chromosoom databases. Voor je het weet heb je zo familie gevonden! Over Mitochondriaal DNA en het vinden van je oermoeder een andere keer..

Ik zoek mijn Duitse vader

Hoeveel kinderen van Duitse militairen er in Nederland zijn, daarover verschillen de meningen. Schrijfster en onderzoekster Monika Diederichs (“Wie geschoren wordt moet stilzitten”) heeft het over misschien wel 15.000 kinderen.
Ben je geboren tussen 1941 en januari 1946 en weet je (of denk je) dat je mogelijk het kind van een Duitse soldaat kunt zijn?

De eerste stap is dan om na te gaan of er een dossier over je moeder aanwezig is bij het Archief Bijzondere Rechtspleging in Den Haag. Hoe je dit doet staat hier vermeld . Je hebt in ieder geval een bewijs van overlijden van je moeder nodig of haar schriftelijke toestemming!
In dit dossier kan belangrijke informatie staan over je afkomst, soms zelfs de naam van je vader, zijn geboorteplaats, zijn legernummer. Ook kunnen er allerlei andere dokumenten in het dossier zitten die te maken hebben met je eigen geboorte.

Hier vind je bijvoorbeeld een dokument waarin de Wohlfahrtspflege werd opgedragen een bijdrage voor de bevallingskosten naar de moeder over te maken. Bovendien staat er in dat men in contact staat met de vader om deze het kind officieel te laten erkennen. In dit geval is dat overigens niet gebeurd en alleen op de naam is deze vader helaas niet te vinden. Het is dus niet zeker dat je via deze weg altijd resultaat boekt!

Vind je het niet prettig alleen naar Den Haag te gaan en het dossier in te kijken, dan kan ik met je meegaan. Er staan soms confronterende dingen in, die de manier waarop je naar je moeder -en bijvoorbeeld je opa- keek, voorgoed veranderen. Wil je het dossier liever niet zelf inzien, maar wel weten wat er in staat dan is het mogelijk mij te machtigen voor inzage.

De afgelopen tijd hebben zich ook kleinkinderen van Duitse militairen bij mij gemeld. Die hebben vaak hun hele leven gezien hoe hun moeder of vader gebukt ging onder de situatie. Niet je vader kennen is al moeilijk, maar als het dan ook nog een “foute” man was, een bezetter, dan gaan velen gebukt onder -onterechte- schaamte. Hun kinderen kijken daar veel frisser tegenaan, die zijn gewoon benieuwd naar hun Duitse opa.